کودکان و حق تحصیل

اسلام به عنوان آیینی کامل، برای علم و آگاھی ارزش ویژه قائل اســت. ھمواره مشاھده کودکان و نوجوانانی که به دلایل گوناگون از تحصـــیل باز میمانند، لزوم حمایت از آنھا را به ھر ذھن متعـارفی متبادر میکند. کودک به عنوان فردی از نظام جامعه باید از امکانات کافی برای تحصـیل، که از طبیعی ترین حقوق او اسـت، برخوردار باشد و ھر گونه کاستی در این امکانات نوعی ظلم در حق وی محســـوب میشـــود. لذا محرومیت از این حق به طریق اولی مذموم اســـت.
در میان تمام اقشـار، کودکان در معرض جنگ و آوارگی و ھمچنین خشــونت اعم از خانگی و غیره، در صــف اول محرومان از حق تحصـیل اند. با وجود نرخ جذب نسـبتاً بالا در دوره ابتدایی، به دلایل متعددی، اعم از ممانعت والدین یا سـرپرستان، معلولیت، فقر خانوادگی، نداشتن شناسنامه، کودک کار بودن و … شـمار فراوانی از کودکان در مقاطع بالاتر به مدرسـه نمیروند؛ لذا این مسئله باید بررسی شود تا از آسیبھای پیش رو جلوگیری گردد.

حق تحصــیل برای تمامی انسـانھا و بدون ھر گونه تبعیضی صراحتاً در پیمان ھای بین المللی، از جمله آن دسته از معاھدهھایی که ایران امضـا کرده اسـت، تضـمین شده است؛ از جمله در اعلامیه جھانی حقوق بشر، میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرھنگی و کنوانسیون یونسکو علیه تبعیض تحصـیلی که قانون اسـاسی جمھوری اسلامی ایران نیز آن را تضمین کرده است .
قانون اساسی که بنیادی‌ترین و اصلی‌ترین قانون کشور است بر حق تحصیل و آموزش رایگان برای تمام مردم تاکید می‌کند. اصل ۳۰ این قانون می‌گوید: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالیرا تا سر حد خود کفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد».
در قوانین داخلی ایران، قانونگذار برای اولین بار در مواد ۱ تا ۴ «قانون تأمین وسایل و امکانات تحصــیل اطفال و جوانان ایرانی مصــوب ۱۳۵۳» به این موضــوع پرداخت.

ھمچنین، در ماده ۴ «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصــوب ۱۳۸۱» آمده اســت: «ھر گونه صــدمه و اذیت و آزار و شــکنجه جســمی و روحی کودکان و نادیدهگرفتن عمدی سـلامت و بھداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل آنان ممنوع و مرتکب بـه ســـه ماه و یک روز تا شـــش ماه حبس و یا تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم میگردد.»

خوشبختانه قانون جدیدی در این خصـوص تصـویب شد که این قانون، که با عنوان «قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصـوب ۱۳۹۹/۲/۲۳» به تصـویب رسـید، در ۴ فصل و ۵۱ ماده تنظیم شده و علاوه بر روح کلی حمـایتی کـه بر آن حـاکم اســـت، بـه ابعاد مختلف حقوق اطفال و نوجوانـان پرداخته اســـت:
ابتدا در بند ح ماده ۳ این قانون، بازماندن طفل و نوجوان از تحصـیل را مصـداق وضـعیت مخاطره آمیز و توجیه کننده مداخله قانونی دانسـته اسـت.
ھمچنین، در بند چ ماده، 6 وزارت آموزش و پرورش را موظف به شــناســایی و معرفی کودکان و نوجوانان منع شــده یا بازمانده از تحصــیل میکند.
در ماده ۷ و تبصــره آن نیز علاوه بر جرم انگاری ممانعت از تحصــیل کودکان و نوجوانان تا پایان دوره متوســطه و تعیین مجـازات برای آن، در صـــورت تکرار این ممانعت مجازات شـــدیدتری از نوع تعزیری درجـه ۶ را پیشبینی میکنـد که به نظر میرســـد این اقدام بازدارندگی خوبی برای تکرارنشــدن ممانعت فراھم میکند.
در ماده ۸ این قانون فراھم کردن موجبات ترک تحصیل یا فرار از مدرسه را نیز جرم دانسته و مجازاتی از نوع تعزیری درجه ۶ برای آن پیشبینی کرده اســت.